Sem quippe de cuius semine in carne natus est Christus interpretatur Nominatus.
quid autem nominatius Christo cuius nomen ubique iam fragrat ita ut in Cantico
canticorum etiam ipsa praecinente prophetia unguento comparetur effuso [Cantic.
1.2] in cuius domibus id est ecclesiis habitat gentium latitudo? nam Iapheth
Latitudo interpretatur. Cham porro quod interpretatur Calidus medius Noe filius
tanquam se ab utroque discernens et inter utrumque remanens nec in primitiis
Israelitarum nec in plenitudine gentium quid significat nisi haereticorum genus
calidum non spiritu sapientiae sed impatientiae quo solent haereticorum feruere
praecordia et pacem perturbare sanctorum? sed haec in usum cedunt proficientium
iuxta illud apostoli "oportet et haereses esse ut probati manifesti fiant
in uobis" [1 Cor 11.19]. unde etiam scriptum est "filius eruditus
sapiens erit; imprudente autem ministro utetur" [Prou. 10.4, apud LXX].
multa quippe ad fidem catholicam pertinentia dum haereticorum calida
inquietudine exagitantur ut aduersus eos defendi possint et considerantur
diligentius et intelliguntur clarius et instantius praedicantur, et ab
aduersario mota quaestio discendi exsistit occasio. quamuis non solum qui sunt
apertissime separati uerum etiam omnes qui Christiano uocabulo gloriantur et
perdite uiuunt non absurde possunt uideri medio Noe filio figurati; passionem
quippe Christi quae illius hominis nuditate significata est et annuntiant
profitendo et male agendo exhonorant. de talibus ergo dictum est "ex
fructibus eorum cognoscetis eos" [Matth. 7.20]. ideo Cham in filio suo
maledictus est tanquam in fructu suo id est in opere suo. unde conuenienter et
ipse filius eius Chanaan interpretatur motus eorum quod aliud quid est quam
opus eorum? Sem uero et Iapheth tanquam circumcisio et praeputium uel sicut
alio modo eos appellat apostolus Iudaei et Graeci sed uocati et iustificati
cognita quoquo modo nuditate patris qua significabatur passio Saluatoris
sumentes uestimentum posuerunt supra dorsa sua et intrauerunt auersi et
operuerunt nuditatem patris sui nec uiderunt quod reuerendo texerunt [Gen.
9.23]. quodam enim modo in passione Christi et quod pro nobis factum est honoramus
et Iudaeorum facinus auersamur. uestimentum significat sacramentum, dorsa
memoriam praeteritorum quia passionem Christi eo scilicet iam tempore quo
habitat Iapheth in domibus Sem et malus frater in medio eorum transactam
celebrat ecclesia; non adhuc prospectat futuram. sed malus frater in filio suo
hoc est in opere suo puer id est seruus est fratrum bonorum cum uel ad
exercitationem patientiae uel ad profectum sapientiae scienter utuntur malis
boni. sunt enim teste apostolo qui Christum annuntiant non caste, sed
"siue occasione" inquit "siue ueritate Christus annuntietur in
hoc gaudeo sed et gaudebo" [Philipp. 1.18]. ipse quippe plantauit uineam
de qua dicit propheta "uinea Domini Sabaoth domus Israel est" [Isai.
5.7] et bibit de uino eius siue ille calix hic intelligatur de quo dicit
"potestis bibere calicem quem ego bibiturus sum?" [Matth. 20.22] et
"Pater, si fieri potest transeat a me calix iste" [Matth. 26.39] quo
suam sine dubio significat passionem siue quia uinum fructus est uineae hoc
potius illo sit significatum quod ex ipsa uinea hoc est ex genere Israelitarum
carnem pro nobis et sanguinem ut pati posset assumpsit "et inebriatus
est" id est passus est "et nudatus est" [Gen. 9.21]; ibi namque
nudata est id est apparuit eius infirmitas de qua dicit apostolus "etsi
crucifixus est ex infirmitate" [2 Cor. 13.4]. unde idem dicit
"infirmum Dei fortius est hominibus, et stultum Dei sapientius est
hominibus" [1 Cor. 1.25]. quod uero cum dictum esset "et nudatus
est" addidit scriptura "in domo sua" eleganter ostendit quod a
suae carnis gente et domesticis sanguinis sui utique Iudaeis fuerat crucem
mortemque passurus. hanc passionem Christi foris in sono tantum uocis reprobi
annuntiant; non enim quod annuntiant intelligunt. probi autem in interiore homine
habent tam grande mysterium atque honorant intus in corde infirmum et stultum
Dei quod fortius et sapientius est hominibus. huius rei figura est quod Cham
exiens hoc nuntiauit foris; Sem uero et Iapheth ut hoc uelarent id est
honorarent ingressi sunt hoc est interius id egerunt. [De ciuitate Dei 16.2]
uidens autem diabolus templa daemonum deseri
et in nomen liberantis Mediatoris currere genus humanum
haereticos mouit qui sub uocabulo Christiano
doctrinae resisterent Christianae quasi possent
indifferenter sine ulla correptione haberi in ciuitate
Dei sicut ciuitas confusionis indifferenter habuit
philosophos inter se diuersa et aduersa sentientes. qui ergo in Ecclesia Christi morbidum aliquid prauumque
sapiunt si correpti ut sanum rectumque
sapiant resistunt contumaciter suaque pestifera et
mortifera dogmata emendare nolunt sed defensare
persistunt haeretici fiunt et foras exeuntes habentur
in exercentibus inimicis. etiam sic quippe ueris illis
catholicis membris Christi malo suo prosunt dum
Deus utitur et malis bene, et diligentibus eum omnia
cooperantur in bonum [Rom. 8.28]. inimici enim
omnes Ecclesiae quolibet errore caecentur uel malitia
deprauentur si accipiunt potestatem corporaliter
affligendi exercent eius patientiam; si tantummodo
male sentiendo aduersantur exercent eius sapientiam;
ut autem etiam inimici diligantur exercent eius beneuolentiam
aut etiam beneficentiam siue suadibili doctrina cum eis agatur siue terribili disciplina. ac
per hoc diabolus princeps impiae ciuitatis aduersus
peregrinantem in hoc mundo ciuitatem Dei uasa propria
commouendo nihil ei nocere permittitur. cui
procul dubio et rebus prosperis consolatio ut non
frangatur aduersis et rebus aduersis exercitatio ut
non corrumpatur prosperis per diuinam prouidentiam
procuratur atque ita temperatur utrumque ab
alterutro ut in psalmo illam uocem non aliunde
agnoscamus exortam "secundum multitudinem dolorum
meorum in corde meo consolationes tuae iucundauerunt
animam meam" [Psal. 93.19]. hinc est et
illud apostoli "spe gaudentes in tribulatione patientes" [Rom. 12.12]. nam et id quod ait idem doctor "quicumque uolunt in Christo pie uiuere persecutionem patientur" [2 Tim. 3.12] nullis putandum est deesse
posse temporibus. quia et cum ab eis qui foris sunt
non saeuientibus uidetur esse tranquillitas et re uera
est plurimumque consolationis affert maxime
infirmis non tamen desunt immo multi sunt intus
qui corda pie uiuentium suis perditis moribus cruciant
quoniam per eos blasphematur Christianum et
catholicum nomen quod quanto est carius eis qui uolunt pie uiuere in Christo tanto magis dolent
quod per malos intus positos fit ut minus quam piorum
mentes desiderant diligatur. ipsi quoque haeretici
cum cogitantur habere nomen et sacramenta Christiana et scripturas et professionem magnum
dolorem faciunt in cordibus piorum quia et multi uolentes esse Christiani propter eorum dissensiones
haesitare coguntur et multi maledici etiam in his
inueniunt materiam blasphemandi Christianum nomen quia et ipsi quoquo modo Christiani appellantur. his atque huiusmodi prauis moribus et erroribus
hominum persecutionem patiuntur qui uolunt in
Christo pie uiuere etiam nullo infestante neque uexante corpus illorum. patiuntur quippe hanc persecutionem
non in corporibus sed in cordibus. unde
illa uox est "secundum multitudinem dolorum meorum
in corde meo". non enim ait "in corpore meo". sed
rursus quoniam cogitantur immutabilia diuina promissa
et quod ait apostolus "novit Dominus qui
sunt eius" [2 Tim. 2.19] "quos enim praesciuit et praedestinauit
conformes imaginis Filii sui" [Rom. 8.29]; ex eis perire nullus potest; ideo sequitur in illo
psalmo "consolationes tuae iucundauerunt animam
meam". dolor autem ipse qui fit in cordibus piorum
quos persequuntur mores Christianorum malorum
siue falsorum prodest dolentibus quoniam de
caritate descendit qua eos perire nolunt nec impedire
aliorum salutem. denique magnae consolationes
fiunt etiam de correctionibus eorum quae piorum
animas tanta iucunditate perfundunt quantis
doloribus de sua perditione cruciauerunt. sic in hoc
saeculo in his diebus malis non solum a tempore
corporalis praesentiae Christi et apostolorum eius
sed ab ipso Abel quem primum iustum impius frater
occidit et deinceps usque in huius saeculi finem
inter persecutiones mundi et consolationes Dei peregrinando
procurrit Ecclesia. [De ciuitate Dei 18.51]
